Bomonti Bira Fabrikası'nın miras özelliklerinin ve koruma sorunlarının değerlendirilmesi

Abstract

Bomonti Bira Fabrikası, Alsancak Liman Arkası Bölgesi'nde 20.yy'ın ilk çeyreğinde inşa edilmiş bir endüstri kompleksidir. Ana üretim binalarını çevreleyen avlu ile birlikte yıllar içinde ek işlevler kazanmış farklı yapıları içeren bu kompleks, Alsancak Liman Arkası Bölgesinin özgün karakterini belirleyen önemli endüstri miras alanlarındandır. Ancak seneler içerisinde değişen kentleşme pratiği, teknoloji ve Tekel'in özelleştirilmesi sonucunda endüstri kompleksinin faaliyetine son verilmiş; yerleşke arazisi satılarak alan dönüşüm süreci içine girmiştir. Bu çalışmanın amacı; Bomonti Bira Fabrikası Yerleşkesinin koruma değerlerini ve sorunlarını analiz ederek yerleşkeye yönelik alınan koruma ve planlama kararlarının değerlendirilmesidir. Yerleşkenin parçası olduğu Alsancak Liman Arkası Bölgesi de bu değerlendirmenin parçasıdır. Bu amaç doğrultusunda yerleşkenin tarihine ve sonrasında alınan kararlara ışık tutacak bütün arşivler taranmış ve ilgili literatür değerlendirilmiştir. Farklı tarihlerde yapılan alan çalışmaları ile yerleşkenin ve onu oluşturan yapı ve açık alanların günümüz durumu tespit edilmiştir. Bu çalışma ve tespitler, endüstri kompleksinin belgesel, tarihi, sosyo-kültürel, mimari, ekonomik, bilimsel, bellek ve bütünsellik değerlerine sahip olduğunu göstermiştir. Ancak konumu itibariyle yerleşkenin sahip olduğu ekonomik değerin öne çıktığı, buna bağlı olarak rant gözeten planlama kararları alındığı ve yerleşkenin bütüncül olarak korunamadığı belirlenmiştir. Endüstri kompleksini oluşturan 46 adet yapıdan yalnızca dokuzu korunmuş, geri kalan tüm yapılar yıkılmıştır. Endüstri kompleksinin bütünlüğü bozularak ve yerleşke içinde yüksek katlı yeni yapılara onay verilerek Alsancak Liman Arkası Bölgesi'nin silüeti değişikliğe uğratılmıştır.

The Bomonti Brewery, established in the early 1900s in the Liman Arkası District, is an industrial site that has changed over time. It consists of several buildings around a central courtyard, reflecting the area's industrial history. This complex is a significant industrial heritage site that contributes to the distinct character of the Alsancak Liman Arkası District. However, shifts in urban planning, technology, and the privatization of Tekel have led to the cessation of industrial activities at the site. The property has been sold and is undergoing urban redevelopment. This study aims to analyze the conservation values and problems of the Bomonti Brewery and to assess the conservation and planning decisions made for it. The evaluation also includes the Liman Arkası District, of which the complex is a part. To achieve this goal, all historical archives related to the complex and subsequent decisions and relevant literature have been reviewed. Site surveys conducted at various times have assessed the current condition of the complex, including its built-up and open spaces. This study has revealed that the industrial complex holds significant documentary, historical, socio-cultural, architectural, economic, scientific, memory, and integrity values. However, its economic value has been prioritized due to its location, leading to planning decisions focused on profitability rather than comprehensive conservation. Out of the 46 buildings in the complex, only nine have been preserved, with the rest demolished. This has compromised the complex's integrity and changed the skyline of the Alsancak Liman Arkası District with the construction of new high-rise buildings.