Rural heritage in excluded geographies: From Ahkis to Çevrecik a village of Bitlis

Abstract

Built environment and residential units as part of it have a significant role in terms of understanding cultural structure with its transformation in historical process through spatial aspects. While transformation of urban settlements presents information related to urban culture, settlements in rural sites provide narratives from different point of view in the same historical process. Differently from urban settlements that constructed independently of natural environment, rural sites that shaped by their nature present significant information with an approach considering their geographical formations and cultural landscape. It can be stated that, studies related to rural heritage which rise in importance across the world also started to increase in number in academy of Turkey. This study focuses on the geographies that studies of rural heritage and vernacular architecture as a component of it do not include. Selecting Ahkis village in Hizan district of Bitlis, Eastern Anatolia, the study evaluates the built environment and the settlement with its transformation in time and daily life practices. Because of the limited sources related to the territory, mostly with the information that provided through oral historical sources and interviews made during field survey, it is aimed to approach the site as a whole with its historical background. In addition to this, it is aimed to read the situation of being excluded which is not specific to Ahkis through historiography of vernacular architecture, designation process and representation of cultural heritage and affects of challenges incident to the territory in terms of literature studies.

Yapılı çevre ve bunun bir parçası olan konut yapıları kültürel yapıyı ve bu yapının tarihsel süreç içerisinde geçirdiği değişimlerin mekânsal boyuttaki izleğini anlamada önemli role sahiptirler. Bu tarihsel süreç içerisinde kentlerde yer alan konutların fiziksel dönüşüm ve değişim süreçleri kente içkin veriler sunarken, kırsal alanlarda yer alan konutlar aynı tarihsel akış içerisinde başka bir yönden anlatılar çıkarırlar karşımıza. Bulunduğu çevrenin doğal yapısından bağımsız ve ona rağmen inşa edilen kentlerden farklı olarak kırsal alanlar doğal koşullara göre şekillenmiş ve bulunduğu coğrafyayla, yer şekilleri, su kaynakları kısacası kültürel peyzajı ile birlikte ele alındığında anlamlı veriler sunabilen yerleşimlerdir. Son yıllarda dünya ölçeğinde önemi artan kırsal mirasa dair çalışmaların Türkiye akademisinde de sayıca artış gösterdiği bilinmektedir. Bu çalışma, kırsal miras ve bunun bir bileşeni olarak vernaküler mimari çalışmalarının kapsamadığı coğrafyalara odaklanmıştır. Çalışmada, Doğu Anadolu Bölgesi’nde yer alan Bitlis’in Hizan ilçesine bağlı Ahkis köyü ve çevresi bir kırsal miras alanı olarak ele alınmıştır. Alandaki yapılı çevre, geçmişten günümüze değişimler geçirmiş yerleşim dokusu ve gündelik hayat pratikleriyle değerlendirilmiş, sınırlı sayıda kaynak sebebiyle daha çok sözlü tarih bilgisiyle elde edilen verilerle tarihsel arka planı oluşturularak bütüncül bir şekilde değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Çalışma aynı zamanda sadece Ahkis’e özgü olmayan bu dışarıda bırakılma durumunu, Türkiye’de vernaküler mimarinin tarihyazımı, kültürel miras alanlarının belirlenme ve temsil biçimleri ile bölgeye özgü zorlukların akademik çalışmalara etkisi üzerinden okumayı amaçlamıştır.