Haber zincirlerinde tutarlılık ve güvenilirlik değerlendirmesi

Abstract

Çok hızlı ve büyük miktarda haber akısının oldugu günümüzde haber analizi büyük bir gereksinimdir. Haberi takip etmek, dogrulugunu denetlemek, yorumlamak özellikle kurumsal bazda çok önemlidir. Bunun yapılabilmesi bir bilgi isleyis döngüsünün çalıstırılması ile mümkündür. Bilginin toplanması, hedefler dogrultusunda islenip analiz edilerek ise yarar bilgiye dönüstürülmesi beklenmektedir. Projenin amacı haber güvenilirliginin ölçülüp degerlendirilmesine yönelik bir yaklasım gelistirmektir. Haber güvenilirligi haberalma faaliyetinin olmazsa olmazları arasındadır. Kurumsallasmıs medya kurulusları (BBC, The New York Times vb.) hâlihazırda çok büyük miktarda yapısal veri sunmaktadır. Haberi dogrulama, kaynak geçerligini denetleme gereksinimi had safhadadır. Projede bir haber zinciri üzerinde güvenilirlik ölçümü ve degerlendirmesi yapılacaktır. Projede haber zinciri, noktaları birlestirelim (connecting the dots) yaklasımı ile karsılanmaktadır. Noktaları birlestirelim yaklasımı, haber zincirini biri baslangıç digeri bitis noktası olarak tanımlanabilecek iki haber belgesini tutarlı bir sekilde birlestiren haber belgeleri dizisi olarak tanımlamaktadır. Güvenilirlik degerlendirmesi ele alınacak haber zincirinin tutarlılık degerlendirmesi ile birlikte gerçeklestirilecektir. Haber güvenilirligi; haberin dogrulugu, fikirlerden ziyade somut gerçeklere dayanmasıdır. Haber kaynagının güvenilirligi ise iki temel boyutta ele alınmaktadır: Haber kaynagına duyulan güven ve kaynagın o konudaki uzmanlıgı [21]. Haber güvenilirliginin ölçümünde ?Gerçegi fikirden ayırıyor mu? ve ?Fikirlere mi gerçeklere mi dayanmakta? faktörleri baz alınacaktır. Fikir madenciligi kullanılarak gerçekler fikirlerden ayırdedilmeye çalısılacaktır. Haber zincirini olusturan belgelerin gerçegi fikirden ayırıp ayırmadıkları, belge yapısındaki gerçek/fikir tümcelerinin organizasyonu irdelenecektir. Belgelerdeki gerçek/fikir yapılanmasına ek olarak gerçek/fikir oranı da tespit edilip haber zincirini olusturan dokümanların bu açıdan bütünsellik tasıyıp tasımadıgı sınanacaktır. Ayrıca ardısık dokümanlar arasındaki geçisin gerçek/fikir bilgisine dayalı bir degerlendirme mekanizması kurulacaktır. Güvenilirlik kavramının ölçümüne iliskin benzer bir yaklasım mevcut olmadıgından proje oldukça yenilikçidir. Haber zincirinin güvenilirlik degerlendirmesi tutarlılık degerlendirmesinden bagımsız degildir. Haber zinciri baglamında tutarlılıgı karsılamak üzere yöntemler mevcuttur ancak yeni arayıslara gereksinim vardır. Proje kapsamında tutarlı haber zinciri elde etmeyi saglayacak yeni bir yöntem gelistirilecektir. Gelistirilecek yöntem tutarlı haber zincirinin kafes (lattice) yapısı ile iyi temsil edilecegi sezgisine dayanmaktadır. Kafes yapısının dügümleri, haber belgelerinde geçen sözcükler ve bu sözcüklerin geçtigi haber belgeleri ikilileri ile temsil edilecektir. Tutarlı haber zincirlerine ait kafeslerin tam kafes niteligine sahip olması beklenmektedir. Zaki ve Ramakrishnan [17]?ın kapalı tanım kümesi kafesi (closed description set lattice) olusturma algoritması bu amaçla kullanılarak iyi haber zincirleri elde edilip edilmeyecegi sınanacaktır. Önerilen yöntem güvenilirlik degerlendirmesi yapılacak haber zincirlerini üretmesi açısından önemli ve aynı ölçüde özgündür. Proje tamamlandıgında elde edilecek çıktıların bilgi kesfi ve veri madenciligi alanında bilimsel katkı sunması beklenmektedir. Önerilen tekniklerin olgunlasması bunların yeni teknolojilerde kullanılmasını mümkün hale getirecektir. Ayrıca haberalma toplumun sosyo-ekonomik yapısında etkili olan bir islevdir. Özellikle sosyal medya bu alanı yeniden sekillendirmektedir. Bu alanda, alınan haberlerin dogru sekilde islenmesi ve haber güvenilirligi konusunda farkındalıgın artırılması büyük önem arz etmektedir.