Tarihi Kamusal Yapılarda Sürdürülebilir Yeniden İşlevlendirme Üzerine Bütüncül Metodoloji Önerisi Geliştirilmesi: Kültürpark Dokuz Eylül Kapısı

Abstract

Sürdürülebilir yeniden işlevlendirmenin sağlanabilmesi için yapının yeni işlevinin karar verilmesinden iyileştirme önerilerinin kararına kadar olan tüm süreci ele alan bütüncül bir yaklaşım gerekmektedir. Bu çalışma, sosyal, ekonomik, çevresel ve tarihi değerleri bütünleştirerek sürdürülebilir yeniden işlevlendirme için bütüncül bir yöntem sunmaktadır. Çalışmada geliştirilen metodolojiye göre birinci aşama yapının yeni fonksiyonunun belirlenmesine odaklanırken, ikinci aşama ise iyileştirme önerilerinin seçimini kapsamaktadır. Aşama 1'de, çevresel sürdürülebilirlik, kültürel değer ve sosyal etki gibi kriterler göz önünde bulundurularak toplumun talepleriyle uyumu garanti altına alıp, paydaş katılımını dikkate alan Analitik Ağ Süreci (ANP) kullanılarak binanın yeni işlevinin belirlenmesi önerilmektedir. Aşama 2'de kaynak verimliliğini ve malzeme yeniden kullanımını teşvik ederken, çevresel etkiyi azaltan optimum çözümler bulmak için enerji performansı, çevresel etki ve döngüsellik potansiyeli gibi ölçütlere dayalı iyileştirme önerileri belirlenmektedir. Geliştirilen yöntem, İzmir'deki Dokuz Eylül Kapı Binası üzerinde bir vaka çalışması olarak uygulanmıştır. Birinci aşamada, bina için en uygun yeni işlev olarak sanat galerisi ve müze belirlenmiştir. Binanın enerji tüketimi önceki işlevine göre %1,5 oranında artsa da, sosyal sürdürülebilirliğe katkısı yeni işleviyle önemli ölçüde artmaktadır. İkinci aşamada, duvar, çatı ve zeminler için koyun yünü yalıtımı ve düzcam kullanımını içeren en uygun iyileştirme senaryosu belirlenmiştir. Bu kombinasyon, enerji tüketimi (10.707 kWh), Küresel Isınma Potansiyeli (143.993 kg CO2-eşdeğer) ve yüksek döngüsellik (%74) arasında bir denge sağlamaktadır. Bu çalışma, iyileştirme önlemleri ile işlev seçimini birleştiren kapsamlı bir yaklaşım sunarken, yeniden işlevlendirilen tarihi yapıları sosyal ve çevresel olarak dirençli yapılara dönüştürme potansiyelini ortaya koyarak, yeniden işlevlendirmenin sürdürülebilir kentsel gelişim için temel bir strateji olduğunu vurgulamaktadır. Anahtar Kelimeler: sürdürülebilir yeniden işlevlendirme, bütüncül metodoloji, enerji etkin tasarım, YDD, döngüsellik, toplumsal katılım

A sustainable adaptive reuse process requires a comprehensive and combined methodology that addresses all phases, beginning with the determination of the optimal function and appropriate retrofit measures for heritage buildings. This study presents a holistic methodology for sustainable adaptive reuse by integrating social, economic, environmental, and historical values. According to the methodology, the 1st phase focuses on determination of new function, 2nd phase involves retrofit measures selection. In phase 1, the Analytic Network Process (ANP), considering stakeholder participation that ensures alignment with community demands while incorporating criteria like environmental sustainability, cultural importance, and social effect, is proposed to identify building's new function. In phase 2, retrofit meausres are defined based on energy performance, environmental impact and circularity potential to find optimal solutions that reduce environmental effect while encouraging resource efficiency and material reuse. The methodology was applied as a case study on the Dokuz Eylül Gate Building in Izmir in order to validate it. Phase 1 identified the most suitable new use for the building as an art gallery and museum. The building's contribution to social sustainability is expected to be greatly increased by its new function, although the fact that it consumes 1.5% more energy than it used previously. Phase 2 identified the optimal retrofit scenario as incorporating sheep wool insulation for walls, roofs, and floors, with clear glazing. This combination achieves the balance among energy efficiency (10.707 kWh), Global Warming Potential (143.993 kg CO₂-eq), and high circularity (74%). This study contributes to the field by providing a comprehensive methodology, highlighting the potential of repurposed historic buildings to be transformed into socially and environmentally resilient structures, and emphasizing that adaptive reuse is a fundamental strategy for sustainable urban development. Keywords: sustainable adaptive reuse, holistic methodology, energy efficient design, LCA, circularity, social engagement