“Söz varlığımız erozyona mı uğruyor?” Sorusuna yönelik uygulamalı bir araştırma

Abstract

Kelimeler, söz varlığının temel unsurlarındandır. Toplumların kültürleri ve bilgi birikimlerini yansıttıkları gibi bireyin duygu ve düşünce gelişiminde de önemli bir işleve sahiptirler. Türkiye’de özellikle Dil Reformu’ndan sonra yeni neslin Türkçe kelime ve kavram bilgisinin erozyona uğradığı, söz varlığının daraldığı konusunda yaygın bir kanı vardır. Bu görüşün ortaya çıkmasında 1940-1990 yılları arasında yaşanan dil tartışmalarının etkisi büyüktür. Dil meselesi yıllarca, dili sadece kelimelerden ibaret gören bir anlayış çerçevesinde tartışılmıştır. Tartışma kelimelere indirgendiği zaman sanki bir dildeki kelimeler sadece eş anlamlılardan (sinonim) ibaretmiş gibi düşünülebilir. Hâlbuki özellikle soyut kelimeler, çok katmanlı bir anlam yapısına sahiptir. Ancak aşırı özleştirmeciliğin hız kazandığı dönemlerde eski kelimeler yerine ikame edilmek üzere türetilen yeni kelimeler, özellikle soyut kavramlarda anlam inceliklerinin ortadan kalkmasına sebep olmuş, bu anlayış devletin belirgin bir dil politikası olmaması yüzünden uzun müddet aşılamamıştır. Devletin değil, hükûmetlerin dil politikalarının olduğu bir ortamda, devletin çıkardığı ders kitapları gibi etkili araçlarda kullanılan Türkçe de sürekli değişmiş; kelime ve kavram hazinesi zengin, doğru yazım ve söyleyişe dayanan Türkçe öğretimi, Cumhuriyet tarihimiz boyunca bir türlü rayına oturtulamamıştır. Bu makalede, günümüz gazetelerinden derlenen Türkçeye yerleşmiş eski kelimeler, anket tekniği kullanılarak üniversite öğrencilerine sorulacak; “Söz varlığımız erozyona mı uğruyor?” sorusuna cevap aranacaktır. Söz konusu uygulamalı yöntemin sonuçları ise Türkçe öğretimi açısından değerlendirilecektir.

Words are basic elements of vocabulary. They have function in reflecting culture and knowledge accumulation of communities and also in emotion and thought development of individuals. In Turkey, especially after language reform, there is a prevalent perception that the Turkish word and concept knowledge of new generation have been subject to erosion. The language discussions between 1940 and 1990 play important role for this view to arise. Language issue has been discussed for many years in scope of an understanding which sees language composed of words only. When the discussion is reduced to words only, it may be considered that words in a language are only composed of synonyms. However especially intangible words have multi layer meaning structure. As a matter of fact in periods when extreme purism speeds up, the effort for making new generations not to learn old words caused a kind of word fetishism as emphasized by some researchers and this understanding could not be overcome for a long time as the state did not have significant language policy. In an environment where governments but not states have language policies, the Turkish language used in textbooks published by the state changed continuously and Turkish teaching depending on rich words, concept, correct writing and pronouncing could not be placed on track during our republic history. In this article, old established Turkish words that were compiled from today’s newspapers will be asked to university students by using survey and interview technique and the answer to question “Are our vocabulary subject to erosion?” will be searched. The conclusions of the aforementioned method will be evaluated in terms of Turkish teaching.